O znalezisku sprzed 29 mln lat: Traf, szczęście, fuks
Anna Gorczyca
13.05.2013 , aktualizacja: 13.05.2013 19:17
Naukowcy opublikowali wyniki badań skamieliny ze szkieletem ptaka Resoviaornis jamrozi sprzed 29 mln lat. Skamielinę odkrył paleontolog amator z Rzeszowa.
- Szczątki ptaka zachowały się w kawałku skamieliny o długości zaledwie 14 cm. Niezwykłe jest to, że zachował się dość dobrze niemal cały szkielet. Ptak, gdy żył, mógł ważyć kilkanaście gramów - opowiada Albin Jamroz, pasjonat paleontologii, znalazca skamieniałości. Ten niezwykły okaz znalazł w okolicach Woli Rafałowskiej na brzegu małego potoczku, który podmywał odkrywkę łupków.
Albin Jamroz pasjonuje się geologią i paleontologią od lat 60. ubiegłego wieku. W swojej kolekcji ma kilkaset cennych eksponatów, głównie ryb i roślin z oligocenu, które były pokazywane m.in. na samodzielnej wystawie w Muzeum Geologicznym w Warszawie i posłużyły do napisania kilku prac magisterskich na Uniwersytecie Rzeszowskim.
Napisał o nim "Journal of Ornithology"
O znalezisku, o którym właśnie napisał prestiżowy "Journal of Ornithology", Albin Jamroz mówi: - Był traf, szczęście, fuks. Koło tego kamyka mogło przejść setki osób, mogły go mieć nawet w rękach, ale nie dostrzegli w nim nic nadzwyczajnego. Przez lata wyrobiłem w sobie tzw. myślenie geologiczne. Trzeba mieć jakąś wiedzę i trochę zmysłu detektywistycznego, żeby w terenie wypatrzyć miejsce, w którym może być coś interesującego. Ten ptak to odkrycie życia.
Skamielinę ze szkieletem ptaka znalazł kilka lat temu, ale dopiero niedawno naukowcom z Krakowa udało się zbadać i opracować to odkrycie i opublikować wyniki w czasopiśmie "Journal of Ornithology".
Jak się okazało, koło Woli Rafałowskiej, odnaleziono nowy gatunek ptaka wróblowego żyjącego w okresie wczesnego oligocenu. Naukowcy nazwali go Resoviaornis jamrozi. Nazwa łączy łacińską nazwę Rzeszowa jako miejsca, w okolicach którego dokonano odkrycia, z grecką nazwą "ptak" - ornis - oraz nazwiskiem odkrywcy.
Był mały jak sikorka
Prof. Zbigniew M. Bocheński z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie, szef zespołu badającego skamielinę i autor publikacji w "Journal of Ornithology", uważa, że Resoviaornis jamrozi żył ok. 29 mln lat temu. - Był wielkości dzisiejszej sikory modrej. Dziób ptaka wskazuje, że żywił się owadami lub owocami. Miał dosyć długie nogi i zapewne większość czasu spędzał na ziemi lub wśród gałęzi, a nie w powietrzu - opisał naukowiec.
Ponieważ ptak ze skamieliny różni się bardzo od współczesnych ptaków wróblowych, wpisano go jako zupełnie nowy rodzaj. Ptak, którego opisali naukowcy, utopił się w oceanie pokrywającym kilkadziesiąt milionów lat temu teren dzisiejszej południowo-wschodniej Polski. Niestety, nie zachowały się odciski jego piór, dlatego nie wiadomo, jak dokładnie wyglądał. - Ale nasze odkrycie wnosi cenne informacje na temat wczesnego etapu ewolucji tej grupy ptaków. Obecnie ptaki wróblowe są najliczniejszą grupą ptaków - spośród około 10 tys. znanych współcześnie gatunków ptaków ponad połowa (ok. 5400) to właśnie ptaki wróblowe - uważa prof. Bocheński.
Szkielet i pióra
Resoviaornis jamrozi jest trzecim pochodzącym z oligocenu dotychczas opisanym gatunkiem ptaka wróblowego na świecie i jednocześnie jednym z najstarszych ptaków wróblowych w ogóle. To piąty okaz kopalny oligoceńskiego ptaka opisanego dotychczas z terenów dzisiejszej Polski.
Znalazcą jednego z takich okazów jest Robert Szybiak, właściciel Muzeum Skamieniałości i Minerałów w Dubiecku. Kilka lat temu w okolicach Jamnej Dolnej (powiat bieszczadzki) natrafił na kamień ze szkieletem ptaka z zachowanymi fragmentami piór. - Znalezienie szkieletu ptaków to naprawdę wielka rzadkość. Skamieliny są pozostałością po morzu oligoceńskim. Ten ptak znalazł się na dnie i szczęśliwie nic go nie zjadło po drodze. Naprawdę wielką rzadkością jest zachowanie się w skamielinie piór - dodaje Szybiak.
Ptak, którego znalazł, znany jest pod nazwą Jamna szybiaki. Ta nazwa łączy w sobie miejsce znaleziska i nazwisko odkrywcy. Został opisany przez zespół prof. Bocheńskiego dwa lata temu. - To jedyny znany na świecie ptak wróblowy z okresu oligocenu z dobrze zachowanymi piórami - powiedział prof. Zbigniew M. Bocheński. Jamna szybiaki był niewielkim ptakiem wielkości skowronka. Ma kilka unikatowych cech anatomicznych - budowę mostka, kości kruczej i kości ramiennej, dość grubej jak na ptaka wróblowego. Naukowcy oceniają, że ten ptak żył około 30 mln lat temu.
Obydwie skamieliny: Jamna szybiaki i Resoviaornis jamrozi można oglądać w muzeum w Dubiecku.
Źródło