SINHAYA

Już 19 lipca 1820 r. Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa podjął uchwałę o wzniesieniu Mogiły. Na miejsce tak pomyślanego monumentu wybrano wzgórze bł. Bronisławy zwane też Sikornikiem, na zachód od Krakowa, na Zwierzyńcu. Stała tu zbudowana w pocz. XVIII w. kapliczka pod wezwaniem bł. Bronisławy, która w XIII w. opuściwszy swój klasztor panien Norbetanek na Zwierzyńcu, wiodła w tym miejscu pustelniczy żywot. Teraz też była tu pustelnia. Grunt pod budowę pomnika ustąpiły siostry Norbertanki ze zwierzynieckiego klasztoru.
[...]
Austriacy przystąpili do budowy fortu nazwanego zresztą fortem "Kościuszko", otoczyli podstawę Kopca ceglanym murem oporowym, w którego obręb wmurowali neogotycką kaplicę p. w. bł. Bronisławy wg projektu Feliksa Księżarskiego, w rekompensacie za zburzony zabytkowy kościółek - o co stanowczo Komitet zabiegał.
Fort, dzieło austriackich władz zaborczych, wzniesiony został w latach 1850-1854 według projektów wybitnych architektów m. in. Cabogi i Pidolliego. Budowla miała charakter cytadelowy, jej architektura została opracowana w stylistyce dojrzałego historyzmu z zastosowaniem form neogotyckich i neorenesansowych. Powiadam "miała", bo nie dotrwała do dziś w całości. W latach 1945-1956 bezmyślnie wyburzono bramę wjazdową, bastion południowo-zachodni i nadszańce. Dziś nierówności terenu po tej części budowli porasta samosiewny las. Mimo to Fort nr 2 "Kościuszko" zaliczany jest przez znawców architektury obronnej XIX w. do najwyższej klasy zabytków swego rodzaju w skali europejskiej.

Kopiec rozpoczęto sypać 6 sierpnia 1934 r. w dwudziestą rocznicę wymarszu z Krakowa I kompanii kadrowej Legionów.
Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego postanowiono kopiec nazwać jego imieniem. Sypanie zakończono 9 lipca 1937 r. W kopcu złożono ziemię z wszystkich pól bitewnych I wojny światowej, na których walczyli Polacy

Jan Długosz łączy jego usypanie z osobą Kraka, legendarnego założyciela miasta Krakowa. Opisuje, że pogrzebano go zgodnie ze zwyczajem na szczycie wzgórza, zaś dwaj jego synowie, wykonując jego wolę, wznieśli kopiec na wieczną pamiątkę.
[...]
Jak się okazało w czasie prac badawczych, wewnętrzna konstrukcja kopca oparta była na wysokim słupie, do którego umocowano promieniście ułożone, wyplecione z wikliny przegrody. Przestrzeń między nimi wypełniona była mocno ubitą ziemią i kamieniami. Taka konstrukcja, efekt długotrwałej i zorganizowanej pracy zapewniała stabilność i trwałość kopca przez wieki, przeczy również przekazom jakoby kopiec został usypany spontanicznie przez lud po śmierci Kraka. [...]
Według profesora Janusza Kotlarczyka kopiec jest monumentalnym grobowcem pochodzenia celtyckiego. [...]
Stojąc na kopcu Krakusa 2 maja lub 10 sierpnia zobaczymy słońce wschodzące nad Kopcem Wandy (potocznie zwany w XIX wieku "Nogawką"). Natomiast stojąc na Kopcu Wandy 6 lutego lub 4 listopada zobaczymy zachodzące słońce dokładnie nad Kopcem Krakusa. Są to przybliżone daty celtyckich świąt Samhain, Imbolc, Beltane i Lughnasadh.